Kadınlar için İLAÇLAR bilgilerinin paylaşıldığı bu yazımızda İlaçlar ve Yaşlanma hakkında detaylı bilgiye ulaştınız.
Dilerseniz İLAÇLAR kategorisinde bulunan diğer makalelerimizi okuyarak daha başka bilgiler edinebilirsiniz.
Yaşlılıkta ilaç kullanımı
Yaşlı insanlarda kronik hastalıklar daha sık görüldüğünden genç erişkinlerden daha fazla ilaç kullanırlar. Ortalama olarak bir yaşlı insan dört veya beş reçeteli ilaç ve reçetesiz iki ilaç alırlar. Yaşlı insanlar genç erişkinlere kıyasla advers ilaç reaksiyonları iki kat daha sık görülür. Reaksiyonlar da daha şiddetli olur.
İnsanlar yaşlandıkça vücuttaki su miktarı azalır. Birçok ilaç suda çözündüğünden ve seyreltmek için vücutta daha az miktarda su olduğundan bu ilaçların konsantrasyonu yaşlılarda yüksek düzeylere ulaşır. Ayrıca böbrekler de idrarla daha az miktarda ilaç atarlar ve karaciğer birçok ilacı iyi metabolize edemez. Bu nedenlerle, birçok ilaç yaşlı insanın vücudunda genç insanın vücudundakinden daha uzun süre kalır. Sonuç olarak, doktorlar yaşlı insanlara daha küçük dozlar veya daha düşük günlük dozlar uygularlar.
Yaşlı insanın vücudu da birçok ilacın etkilerine daha duyarlıdır. Örneğin yaşlı insanlar antianksiyete ilaçları veya uyku ilaçları kullandıklarında daha uykulu hale gelirler ve daha fazla konfüzyon yaşarlar. Arterleri gevşeterek ve kalbin yükünü azaltarak kan basıncını düşüren ilaçlar yaşlılarda genç insanlara kıyasla kan basıncını çok daha fazla düşürürler. Beyin, gözler, kan damarları, mesane ve barsaklar bazı yaygın kullanılan ilaçların antikolinerjik yan etkilerine çok daha duyarlı hale gelirler. Antikolinerjik etki gösteren ilaçlar kolinerjik sinir sistemi olarak adlandırılan sinir sistemi kısmının normal etkisini bloke ederler.
Belli ilaçlar yaşlılarda daha sık ve daha yoğun advers reaksiyonlar oluştururlar ve bunların kullanımından kaçınılmalıdır. Hemen her zaman daha güvenli alternatifler vardır.
İlacı kullanırken doktorun talimatlarına uyulmaması riskli olabilir;ancak tıbbi talimatlara uymama yaşlılarda gençlerdekinden daha yaygın değildir. İlacın alınmaması veya çok fazla ilaç alınması problem doğurabilir. Örneğin hastalık gelişebilir ya da doktor ilacın işe yaramadığını düşünerek tedaviyi değiştirebilir. Doktorun talimatlarına uymak istemeyen yaşlı bir insan tek başına hareket etmektense konuyu doktorla görüşmelidir.
Yaşlılarda yüksek risk taşıyan ilaçlar
Analjezik (ağrı kesici) ilaçlar
Propoksifen ağrıyı asetaminofen ile aynı derecede giderir ve narkotik (uyuşturucu) yan etkileri vardır. Kabızlık, uyku hali, konfüzyon ve ender olarak solunum yavaşlamasına yol açar. Diğer narkotikler (opioidler) gibi bağımlılık yaratabilir.
Tüm non-steroidal antienflamatuar ilaçlar içinde indometasin beyni en çok etkileyenidir. Bazen konfüzyon (zihin karışıklığı) ve baş dönmesine yol açar. Enjekte edildiğinde meperidin güçlü bir analjeziktir ancak ağızdan alındığında ağrıda çok etkili değildir ve konfüzyon oluşturur.
Pentazosin diğer narkotiklerden daha fazla konfüzyon ve halüsinasyon oluşturan narkotik bir analjeziktir.
Pıhtılaşmayı önleyici ilaçlar
Dipirimadol yaşlılarda ayağa kalkıldığında sersemlik oluşturur (ortostatik hipotansiyon). Çoğu insanda kan pıhtılarını önlemede aspirinden daha avantajlı değildir. Tiklopidin çoğu insanda kan pıhtılarının önlenmesinde aspirinden daha etkilidir ve çok daha toksiktir. Aspirin kullanamayan insanlarda alternatif olarak fayda sağlar.
Antiülser ilaçları
Bazı histamin blokerlerinin (simetidin, aynı zamanda ranitidin, nizatidin ve famotidin) tipik dozları advers etkiler (özellikle konfüzyon) oluşturabilir.
Antidepresanlar (depresyon önleyici ilaçlar)
Güçlü sedatif ve antikolinerjik etkiler nedeniyle amitriptilin yaşlılarda genellikle en iyi antidepresan değildir. Doksepin de güçlü bir antikolinerjik ilaçtır.
Bulantı önleyici ilaçlar (antiemetikler)
Trimetobenzamid bulantıda en az etkili olan ilaçlardan biridir ve kollar, bacaklar ve vücutta anormal hareketler gibi advers etkilere yol açabilir.
Antihistaminik ilaçlar (allerji ilaçları)
Reçetesiz satılan tüm antihistaminik ilaçlar ve reçeteli satılanların bazıları güçlü antihistaminik etki oluşturur. Bu ilaçlar klorfeniramin, difenhidramin, hidroksizin, siproheptadin, prometazin, tripelenamin, deksklorfeniramin ve soğuk algınlığı reçetelerinin bir kombinasyonudur. Allerjik reaksiyonlarda ve mevsimsel alerjilerde bazen faydalı olsa da, antihistaminik burun akıntısı ve viral enfeksiyonun diğer semptomları için genelde uygun değildir. Antihistaminik ilaçlar gerekli olduğunda antikolinerjik etkiler (terfenadin, loratadin ve astemizol) tercih edilir. Antihistaminik madde içermeyen öksürük ve soğuk algınlığı reçeteleri genelde yaşlılarda daha güvenlidir.
Antihipertansif ilaçlar
Tek başına veya diğer ilaçlarla beraber metildopa nabız hızını yavaşlatabilir ve depresyonu ağırlaştırır. Reserpin depresyon, empotans (iktidarsızlık), sedasyon ve ayağa kalkıldığında baş dönmesini indüklediğinden risklidir.
Antipsikotikler (psikoz önleyici ilaçlar)
Klorpromazin, haloperidol, tiyoridazin ve tiyotiksen gibi antipsikotik ilaçlar da psikotik bozuklukların tedavisinde etkili olmasına rağmen, demansla ilişkili davranışsal bozuklukların tedavisindeki etkinliği (ajitasyon, amaçsızlık, sürekli soru sormak, eşyaları fırlatma ve vurma) kanıtlanmamıştır. Bu ilaçlar genelde toksiktir ve sedasyon, hareket bozuklukları ve antikolinerjik yan etkiler oluştururlar.
Yaşlı insanlar antipsikotik ilaçlar kullandıklarında küçük dozlar uygulamalıdırlar. Tedaviye duyulan ihtiyaç birkaç kere yeniden incelenmelidir ve ilaçlara mümkün olduğunca çabuk son verilmelidir.
Gastrointestinal antispazmodikler (spazm önleyici)
Disiklomin, hiyosiyamin, propantelin, belladonna alkaloidleri ve klinidyum-klordiazepoksid gibi gastrointestinal antispazmodikler mide kramplarında ve ağrıda verilir. Bunlar yüksek düzeyde antikolinerjiktir ve özellikle yaşlıların tolere edebileceği düşük dozlardaki faydası tartışmalıdır.
Antidiabetik ilaçlar (hipoglisemi ilaçları)
Klorpropamid yaşlılarda abartılı olabilen uzun süreli etkiler oluşturur ve kandaki şeker düzeylerinin uzun süreyle düşük kalmasını sağlar (hipoglisemi). Klorpropamid vücudun su tutmasına yol açtığından kandaki sodyum düzeyini de düşürebilir.
Yaşlılıkta demir desteği
Günde 325 mg''ı aşan demir sülfat dozları emilimi büyük ölçüde iyileştirmez ve kabızlık oluşturabilirler.
Kas gevşeticiler ve antispazmodikler
Metokarbamol, karisoprodol, oksibutinin, klorzoksazon, metaksalon ve siklobenzaprin gibi kas gevşeticiler ve antispazmodikler antikolinerjik yan etkiler, sedasyon ve güçsüzlük yaratırlar. Yaşlıların tolere edebildiği düşük dozlardaki tüm kas gevşeticilerin ve antispazmodiklerin faydası tartışmalıdır.
Sedatifler (hafif uyuşturan ilaçlar), antianksiyete (endişe giderici) ilaçları ve uyku ilaçları Meprobamat benzodiazepinlere kıyasla hiçbir üstünlüğü yoktur ve birçok dezavantajı vardır. Klordiazepoksid, diazepam ve flurazepam gibi uykusuzluk ve anksiyete tedavisinde kullanılan ilaçlar yaşlılarda aşırı uzun süreli etkiler oluşturur. Tek başına veya diğer ilaçlarla beraber bu ilaçlar uzun süreli uyku hali oluşturabilir ve düşme ve kırık riskini arttırır.
Bir antihistaminik ilaç olan difenhidramin birçok reçetesiz ilaçta etkin maddedir. Ancak difenhidramin güçlü antikolinerjik etkilere sahiptir.
Sekobarbital ve fenobarbital gibi barbitüratlar anksiyete ve uykusuzluk tedavisinde kullanılan diğer ilaçlardan daha fazla advers etki oluştururlar. Ayrıca diğer ilaçlarla etkileşirler. Genelde, yaşlılardaki nöbetlerin tedavisinde barbitüratlardan kaçınılmalıdır.
Antikolinerjik ne demek?
Asetilkolin vücuttaki başlıca birkaç nörotransmitterden biridir. Nörotransmitter sinir hücrelerinin birbirleriyle, kaslarla ve salgı bezleriyle iletişim kurmak için kullandıkları kimyasal bir maddedir. Asetilkolin adlı nörotransmitterın etkisini bloke eden ilaçlar antikolinerjik etkiler oluşturur. Bu ilaçlareın çoğu asetilkolini bloke etmek için üretilmezler; bunların antikolinerjik etkileri yan etkilerdir.
Yaşlı insanlar antikolinerjik etkileri olan ilaçlara özellikle duyarlıdırlar çünkü yaşla beraber vücuttaki asetilkolin miktarı azalır ve yaşlıların vücutları bu maddeyi daha düşük düzeyde kullanırlar. Antikolinerjik etkileri olan ilaçlar konfüzyon, bulanık görme, kabızlık, ağız kuruması, sersemlik ve idrar tutma zorluğu veya mesane kontrolünde güçlük oluştururlar.